تعریف تابلو برق چیست؟ انتخاب نوع تابلو برق بر چه اساسی است؟

کاربرد تابلو برق چیست؟

تابلو برق به فضايي که تجهيزات برقی در آن نصب می شوند، گفته می شود. در تعريف تابلو برق لزومی ندارد آن را حتمأ يک فضای بسته فلزی بدانيم. فضای بسته فلزی، نوعی از تابلو برق محسوب می شود. در تجهيزات الکتريکی مشکلات ناشی از نصب تجهيزات و خطرات ناشی از عوامل محيطی و پديده هايي مانند اتصال کوتاه الکتريکی روی می دهد. در دسترس بودن تمام قسمتهای برق دار از سوی اپراتور، سازندگان را بر آن داشت تا ايمنی بيشتری را تامين کنند. بر این اساس تابلو برق به شکل محفظه بسته طراحی شد تا تجهيزات داخل آن غير قابل دسترس باشند. تابلو برق یک محفظه برای نصب و سیم بندی تجهیزات الکتریکی یا الکترونیکی است .در تابلو برق کلیدها و قطعات کنترلی و حفاظتی و لوازم نمایشگر (ولتاژ، جریان، فرکانس، توان و …) هم نصب می‌شوند.

وظیفه تابلو برق چیست؟

به طور خلاصه تابلو برق می تواند کارها و وظایف گوناگونی را انجام دهند. به طور مثال می توانند در برابر شوک های الکتریکی ناگهانی افراد و کاربران یک محیط را حفظ کنند. در تابلو برق تجهیزات و مدارها و دستگاه های مختلفی برای استفاده های مختلف نصب می شود. تابلو برق از این تجهیزات در برابر عوامل محیطی مانند باران و برف و.... محافظت میکند.

یکی از اشکالاتی که در توزیع برق بدون تابلو برق وجود دارد، توزیع صحیح توان است. با وجود تابلو برق این مهم به راحتی انجام می شود. تابلو برق با وجود فیوزها و قطع کننده های مدار در ساخت آن به راحتی جریان را بطور صحیح توزیع و از نشتی جریان جلوگیری می کند. تابلو برق با دارا بودن تجهیزات خوب و استاندارد می تواند توزیع برق را بدرستی و مساوی انجام دهد.

تابلو برق چگونه دسته بندی می شوند؟

تابلو برق دسته بندی های گوناگونی دارند اما مهمترین دسته بندی تابلو برق،دسته بندی آن از لحاظ سطح ولتاژ است.

■ دسته بندی تابلو برق ازمنظر سطح ولتاژ.

■ دسته بندی تابلو برق ازمنظر نوع قرارگیری.

■ دسته بندی تابلو برق ازمنظرساختار شکل وظاهر.

■ دسته بندی تابلو برق ازمنظرفشارهای مختلف.

■ دسته بندی انواع تابلو برق ساختمانی.

■ دسته بندی تابلو برق ازمنظر محل نصب.

انواع تابلو برق از لحاظ سطح ولتاژ:

تابلو برق از لحاظ سطح ولتاژ به سه دسته تقسيم می شوند:

1- تابلو برق فشار ضعيف (LV) تا 1000 V.

2- تابلو برق فشار متوسط (MV) از 1000 تا 63000 V.

3- تابلو برق فشار قوی (HV) از 63000 تا 400000 V.

تابلو برق فشار ضعيف:

تابلو برق هایی که در سطح ولتاژ کمتر از 1000V قرار دارند را تابلو برق فشار ضعیف می نامند.

تابلو برق فشار ضعيف بر اساس استاندارد بین المللی IEC60439-1 باید ترکيبی از يک يا چند وسيله قطع و وصل (Switching Device) فشار ضعيف همراه با تجهيزات کنترلی، اندازه گيری، نشانگر، حفاظتی، تنظيم کننده و ... مربوط به خود باشد. این تجهیزات باید به نحوی کامل نصب و سوار شده و کليه Interconnection ها و اتصالات الکتريکی و مکانيکی داخلي و قطعات ساختمانی را شامل گردد. ولتاژ نامی تابلو برق فشار ضعيف معمولأ تا 690V و ولتاژ سرويس تا 400V می باشند.

تابلو برق فشار ضعيف معمولأ در دو نوع زير ساخته می شوند:

1- تابلوی ايستاده (Fix) ثابت

2- تابلوی ايستاده (Withdraw able) کشويي

تابلو برق فشار متوسط:

اگر تابلو برق در سطح ولتاژ بين 1000V تا 36000V قرار بگیرد را تابلو برق فشار متوسط می نامند.

اجزای اصلی يک تابلو برق فشار متوسط شامل بدنه، کليد (دژنکتور) و يا کنتاکتور فشار متوسط، رله، باسبار، ترانفورماتور ولتاژ و جريان، لوازم اندازه گيری و تجهيزات کنترلی می باشد.

تابلو برق فشار متوسط به دو دسته کلی تقسيم می شوند:

1- تابلو برق فشار متوسط ثابت (Fix)

2- تابلو برق فشار متوسط کشويي (Withdraw able)

تابلو برق فشار بالا:

سیستم برقی که در ولتاژ بالای ۳۶ کیلوولت کار می کند به عنوان تابلو برق ولتاژ بالا شناخته می شود. به علت ولتاژ بالا، قوس تولید شده حین کلید زنی نیز خیلی بالا است. بنابراین، ملاحظات مخصوصی هنگام طراحی تابلو برق ولتاژ بالا نیاز است. مدارشکن ولتاژ بالا اصلی ترین المان تابلو برق های ولتاژ بالا است. بنابر این، این کاید ها باید ویژگی های منحصر به فردی برای عملکرد امن داشته باشند. بروز خطا و کلید زنی در مدارات ولتاژ بالا خیلی به ندرت اتفاق می افتد. بیشتر اوقات، این مدار شکن ها در وضعیت روشن باقی می مانند، و ممکن است بعد از یک زمان طولانی مجبور به عملکرد شود. بنابراین مدارشکن ها باید قابل اطمینان باشند. تکنولوژی مدارشکن های ولتاژ بالا در طول ۱۵ سال گذشته خیلی عوض شده است.در تابلو برق های ولتاژ بالا اغلب مدارشکن های روغنی، هوایی و گاز SF6 مورد استفاده قرار می گیرند.

مدار شکن های خلا به ندرت در این تابلو ها مورد استفاده قرار می گیرند چون تا امروز این مدارشکن ها برای قطع اتصال کوتاه در ولتاژ های بالا مناسب نیستند. دو نوع تک فشار و دو فشار برای مدارشکن های SF6 وجود دارد. نوع تک فشار آن در حال حاضر محبوبیت زیادی در سیستم ولتاژ بالا دارد. امروزه گاز SF6 به عنوان خنثی کننده قوس، بیشترین محبوبیت را برای سیستم های برق ولتاژ بالا و فوق بالا دارد.با این حال، این گاز تاثیر گازهای گلخانه ای را تشدید می کند. تاثیر مخرب این گاز ۲۳ مرتبه بیشتر از گار CO2 می باشد. بنابر این باید از نشتی این گاز حین سرویس دوره ای آن جلوگیری شود. برای کاهش انتشار این گاز، ترکیب های N2-SF6 و CF4-SF6 در مدار شکن ها استفاده می شود. باید توجه شود که هیچ گاز SF6 ای نباید از مدار شکن خارج شود.

انواع تابلو برق از لحاظ ساختار:

■ تابلو برق Metal Enclosed

■ تابلو برق فیکس (Fix)

■ تابلو برق کشویی (Withdraw able)

■ تابلو برق مدولار

تابلو برق Metal Enclosed :

تابلو برق هایی به شکل محفظه تمام بسته فلزی که تمام تجهيزات الکتريکی اعم از کليدها، ترانس های جريان و ولتاژ، لوازم اندازه گيری و ... در داخل آن نصب می شود.این تابلو برق ها به دو دسته تقسیم می شوند:

1- تابلو برق Metal Clad: اين نوع تابلوها نوعي از تابلو برق های Metal Enclosed هستند که در آنها، محفظه های مختلف از يکديگر جدا شده اند. اين امر باعث می شود تا اگر خطايي در يکی از محفظه ها روی دهد، اين خطا به محفظه های ديگر انتقال پيدا نکند و ساير محفظه ها نيز تحت تأثير آن آسيب نديده و محفوظ بماند.

تابلو برق Metal Clad به چهار بخش تقسيم می شود:

■ محفظه باسبار

■ محفظه سر کابل

■ محفظه LV (کنترل) که تجهيزات اندازه گيری، حفاظتی و کنترلی در آن قرار می گيرند.

■ محفظه کليد

2- تابلو برق Compartment Type: اين نوع تابلوها نوعي از تابلو برق های Metal Enclose هستند که در آنها، محفظه های مختلف از يکديگر جدا نشده اند.

تابلو برق فیکس (Fix):

■ تابلو برق های ایستاده چند منظوره (Multi Purpose): این تابلوها بصورت ایستاده قرار میگیرند و تابلو برق چند منظوره می باشند وداخل انها می توان تجهیزات کنترل-قدرت-پنوماتیکی و...نصب کرد.

■ تابلو برق های دیواری (Wall Mounting): این تابلوها به دو دسته تابلو برق روکار (On Surface) و تابلو برق توکار (Flush Mounting) تقسیم میشوند.

■ تابلو برق های (Rack): تابلو برق هایی هستند که حالت قفسه قفسه دارند و محفظه های اندازه گیری - الکترونیکی - کنترل و مخابراتی و... روی انها نصب می شود.

■ تابلوهای Swing نوعی از تابلوهای Rack هستند که دارای در متحرک می باشد و مزیت ان این است که پشت تجهیزات ان قابل رویت است و دسترسی به پشت تجهیزات فراهم است این مدل بسیار گران است و درب ان هم شیشه ای است.

تابلو برق های کشویی (Withdraw able):

■ تابلو برق های کنترل موتورها (Motor Control Center (MCC: این تابلو ها بصورت کشویی ساخته می شود و برای کنترل موتورها ساخته می شود. این تابلوها بخاطر مزیت تابلوهای کشویی بسیارگران هستند.

■ تابلو برق مرکز قدرت (Power Center): این تابلو برق ها برای تغذیه تابلوهای MCC استفاده می شوند و یک تابلوی توزیع است و میتواند چند تا تابلوی MCC را تغذیه کند در این تابلو برق ها کلیدها بیشتر از نوع هوایی هستند و بعد از پست اصلی استفاده می شوند.

تابلو برق مدولار:

نوع پیشرفته تابلو برق های فیکس ایستاده است. هر فیدر به شکل یک مدول در تابلو نصب شده و به وسیله یک صفحه فلزی از فیدر بالایی و فیدر پایینی خود جدا می شوند و از لحاظ دسترسی به سر کابل به دو نوع کلی تقسیم می شوند:

■ دسترسی از پشت

■ دسترسی از جلو : در این حالت معمولا" در کنار درب اصلی تابلو برق درب کوچکی به نام درب کناری تعبیه شده و اتصالات کابل ها به فیدرها از طریق این درب انجام میشود این نوع سلولها را از لحاظ محل ورود سر کابل های ورودی وخروجی میتوان به ورود از بالا و ورود از پایین تقسیم نمود.